Näsaglaryň araçylara we hyzmatlaryna has köp bil baglaýandyklary sebäpli ABŞ-nyň saglygy goraýyş, doktor Robert Pearlyň “araçy mentaliteti” diýip atlandyrýan zadyny ösdürdi.
Öndürijiler bilen sarp edijileriň arasynda amallary ýeňilleşdirýän, ýeňilleşdirýän we harytlary we hyzmatlary iberýän hünärmenler toparyny taparsyňyz.
Araçy hökmünde tanalýanlar, gozgalmaýan emläk we bölek satuwdan başlap, maliýe we syýahat hyzmatlaryna çenli ähli pudakda diýen ýaly gülläp ösýärler.Araçy bolmasa, jaý we köýnek satylmazdy.Banklar ýa-da onlaýn bron saýtlary bolmaz.Araçylaryň kömegi bilen Günorta Amerikada ösdürilip ýetişdirilen pomidorlar gämi bilen Demirgazyk Amerika iberilýär, gümrükhanadan geçýär, ýerli supermarketde gutarýar we sebediňize girýär.
Araçylar hemmesini bahasy bilen edýärler.Sarp edijiler we ykdysatçylar araçylaryň häzirki durmuş üçin zerur bolan ysgynsyz parazitlermi ýa-da ikisi barada-da ylalaşmaýarlar.
Jedel dowam etse, bir zat anyk: ABŞ-nyň saglygy goraýyş araçylary köp we gülläp ösýär.
Lukmanlar we hassalar şahsy gatnaşyklary saklaýarlar we araçylar girmezden ozal töleýärler.
19-njy asyrda egin agyrysy bolan daýhan, fiziki barlag, diagnoz we agyry dermanlaryny geçiren maşgala lukmanyndan baryp görmegini isledi.Bularyň hemmesini towuk ýa-da az mukdarda nagt çalşyp bolýar.Araçy hökmany däl.
Bu, XX asyryň birinji ýarymynda üýtgäp başlady, haçanda idegiň bahasy we çylşyrymlylygy köpler üçin meselä öwrüldi.1929-njy ýylda, bir marketa çöküp başlanda, Mawy Haç Tehas keselhanalary bilen ýerli mugallymlaryň arasynda hyzmatdaşlyk edip başlady.Mugallymlar zerur hassahanada ideg etmek üçin aýda 50 sent töleýärler.
Insurancetiýaçlandyryş dellallary adamlara iň gowy saglyk ätiýaçlandyryş meýilnamalary we ätiýaçlandyryş kompaniýalary barada maslahat berýän lukmançylykda indiki araçydyr.Insurancetiýaçlandyryş kompaniýalary 1960-njy ýyllarda derman reseptleri hödürläp başlanda, derman çykdajylaryna gözegçilik etmek üçin PBM (dermanhana peýdasy dolandyryjylary) ýüze çykdy.
Araçylar şu günler sanly älemiň hemme ýerinde.Teledoc we ZocDoc ýaly kompaniýalar adamlara gije-gündiz lukman tapmaga kömek etmek üçin döredildi.“GoodRx” ýaly “PBM” -iň nokatlary hassalaryň adyndan öndürijiler we dermanhanalar bilen derman bahalary barada gepleşik geçirmek üçin bazara girýär.“Talkspace” we “BetterHelp” ýaly akyl saglygy hyzmatlary adamlary psihiatrik dermanlary bellemäge ygtyýarly lukmanlar bilen baglanyşdyrmak üçin döredildi.
Bu nokatlar çözgütleri hassalary has amatly, elýeterli we elýeterli edip, işlemeýän saglygy goraýyş ulgamlaryny has gowy gezmäge kömek edýär.Patientsöne hassalar araçylara we olaryň hyzmatlaryna has köp bil baglaýandyklary sebäpli, araçy mentaliteti diýýän zadym Amerikanyň saglygy goraýyş ulgamynda ösdi.
Awtoulag ýoluňyzyň üstünde uzyn bir döwük tapandygyňyzy göz öňüne getiriň.Asfalt galdyryp, aşagyndaky kökleri aýryp, tutuş meýdany dolduryp bilersiňiz.Ora-da ýol açmak üçin birini hakyna tutup bilersiňiz.
Haýsy pudaga ýa-da meselä garamazdan araçylar “düzediş” mentalitetini saklaýarlar.Olaryň maksady, aňyrsyndaky (köplenç gurluşly) meseleleri göz öňünde tutman dar meseläni çözmek.
Şonuň üçin näsag lukman tapyp bilmese, Zocdoc ýa-da Teledoc duşuşyga kömek edip biler.Emma bu kompaniýalar has uly soraga üns bermeýärler: Näme üçin adamlara arzan lukmanlary tapmak beýle kyn?Şonuň ýaly-da, hassalar dermanhanadan derman satyn alyp bilmese, GoodRx talonlary hödürläp biler.Theöne bu kompaniýa, näme üçin Amerikalylaryň reseptler üçin OECD-iň beýleki ýurtlaryndan iki esse köp töleýändigi bilen gyzyklanmaýar.
Amerikanyň saglygy goraýyşy ýaramazlaşýar, sebäbi araçylar bu uly, çözüp bolmajak ulgamlaýyn meseleleri çözmeýärler.Lukmançylyk meňzeşligini ulanmak üçin araçy durmuş üçin howply ýagdaýlary ýeňilleşdirip biler.Olary bejermäge synanyşmaýarlar.
Has düşnükli bolsa, lukmançylyk meselesi araçylaryň bolmazlygy däl.Saglygy goraýyşyň zaýalanan esaslaryny dikeltmäge isleg bildirýän we başarýan ýolbaşçylaryň bolmazlygy.
Leadershipolbaşçylygyň ýoklugynyň mysaly, ABŞ-nyň saglygy goraýyş ulgamynda giňden ýaýran “hyzmat üçin tölegli” öwezini dolmak modeli bolup, lukmanlaryň we hassahanalaryň berýän hyzmatlarynyň sanyna (synaglara, bejergilere we proseduralara) görä tölenýär.Bu “ulanyşyňyz ýaly gazanyň” töleg usuly korporatiw pudaklaryň köpüsinde manyly.Emma saglygy goraýyşda, netijeler gaty gymmat we zyýanly boldy.
Her hyzmat üçin tölegde lukmanlara lukmançylyk problemasynyň öňüni almak üçin däl-de, has köp hak tölenýär.Gymmatlyk goşýarmy ýa-da ýokmy, has köp ideg etmek isleýär.
Feesurdumyzyň töleglere garaşlylygy ABŞ-nyň saglygy goraýyş çykdajylarynyň soňky iki onýyllykda inflýasiýadan iki esse ýokarlandygyny, şol bir wagtyň özünde ömrüň dowamlylygynyň üýtgemändigini düşündirmäge kömek edýär.Häzirki wagtda ABŞ kliniki taýdan beýleki ösen ýurtlardan yza galýar we çagalaryň we eneleriň ölüm derejesi beýleki baý ýurtlaryňkydan iki esse ýokary.
Saglygy goraýyş işgärleri bu şowsuzlyklardan utanarlar diýip pikir edip bilersiňiz - bu netijesiz töleg modelini berilýän idegiň mukdaryna däl-de, berilýän idegiň bahasyna gönükdirilen model bilen çalyşmagy talap ederler.Dogry däl.
Gymmat töleg modeli lukmanlardan we hassahanalardan kliniki netijeler üçin maliýe töwekgelçiligini talap edýär.Olar üçin öňünden tölemäge geçmek maliýe töwekgelçiligi bilen baglanyşykly.Şeýlelik bilen pursatdan peýdalanmagyň ýerine töwekgelçiligi azaltmak üçin ownuk artýan üýtgeşmeleri saýlap, araçy mentalitetini kabul etdiler.
Lukmanlar we hassahanalar çykdajy tölemekden ýüz öwürýändikleri sebäpli, hususy ätiýaçlandyryş kompaniýalary we federal hökümet aşa araçy pikirini görkezýän ýerine ýetiriş tölegli programmalara ýüz tutýarlar.
Bu höweslendiriş programmalary, lukmanlara her gezek belli bir öňüni alyş hyzmatyny berenlerinde birnäçe goşmaça dollar bilen sylaglaýar.Diseaseöne keseliň öňüni almak üçin ýüzlerçe subutnama esaslanýan usullar barlygy sebäpli (we diňe çäkli mukdarda höweslendiriş pullary bar), höweslendiriş çäreleri ýok.
Orta adam düşünjesi, işlemeýän pudaklarda ösýär, ýolbaşçylary gowşadýar we üýtgemelere päsgel berýär.Şonuň üçin ABŞ-nyň saglygy goraýyş pudagy liderlik pikirine näçe ir gaýdyp gelse, şonça gowy.
Leadersolbaşçylar öňe ädim ätýärler we uly meseleleri batyrgaý hereketler bilen çözýärler.Araçylar olary gizlemek üçin zolak enjamlaryny ulanýarlar.Bir zat ýalňyşsa, ýolbaşçylar jogapkärçilik çekýärler.Araçy mentaliteti günäkärligi başga birine ýükleýär.
Amerikan lukmançylygynda-da edil şonuň ýaly, neşe satyn alyjylar ätiýaçlandyryş kompaniýalaryny ýokary çykdajylarda we saglyk ýagdaýynda günäkärleýärler.Insurancetiýaçlandyryş kompaniýasy hem öz gezeginde hemme zady lukmany günäkärleýär.Lukmanlar hassalary, sazlaýjylary we çalt nahar kompaniýalaryny günäkärleýärler.Näsaglar iş berijilerini we hökümeti günäkärleýärler.Bu tükeniksiz wagşy tegelek.
Elbetde, saglygy goraýyş pudagynda özgerişliklere ýolbaşçylyk etmäge güýji we ukyby bolan baş direktorlar, direktorlar geňeşiniň başlyklary, lukmançylyk toparlarynyň prezidentleri we başgalar bar.Emma araçy mentaliteti olary gorky bilen doldurýar, ünsüni daraldýar we ownuk artýan gowulaşmalara iterýär.
Healtharamazlaşýan we giňden ýaýran saglyk meselelerini ýeňip geçmek üçin kiçi ädimler ýeterlik däl.Saglyk çözgüdi kiçi bolup galsa, hereketsizligiň netijeleri artar.
Amerikan saglygy goraýyş, araçy mentalitetini bozmak we beýlekileri batyrgaý herekete getirmek üçin güýçli ýolbaşçylara mätäç.
Üstünlik, ýolbaşçylardan ýürek, beýni we oňurga - üýtgeýän üýtgeşmeler girizmek üçin zerur üç (metafora taýdan) anatomiki sebiti ulanmagy talap eder.Leadershipolbaşçylygyň anatomiýasy lukmançylyk ýa-da çagalar baglarynda okadylmasa-da, lukmançylygyň geljegi oňa baglydyr.
Bu tapgyryň indiki üç makalasy bu anatomiýany öwrener we ýolbaşçylaryň Amerikanyň saglygy goraýyşyny özgertmek üçin ädip biljek ädimlerini beýan eder.1-nji ädim: Araçy mentalitetinden dynyň.